سحرخیزی چرا و چگونه!

با روش زندگی جدید و امروزی، از کسالت و بی‌نشاطی و افسردگی در رنج هستیم و از آنجا که عادت داريم منشأ مشکلاتمان را به ديگران نسبت دهيم، گمان مي کنيم بايد در زندگي تغييراتي ايجاد کنيم تا شادي و نشاط و سرزندگي به سراغمان بيايد. اکثر ما شب‌ها دیر به خواب می‌رویم و با این وجود سحرخیزی کار بسیار سختی است. میشل گاس، مدیرعامل استارباکس به مدت ۱۵ سال ساعت خود را برای ۴:۳۰ صبح کوک کرده است تا بتواند بدود. گرچن روبن، نویسنده‌ی مشهور کتاب پروژه‌ی شادی ۶ صبح بیدار می‌شود و یک ساعت قبل از بیدار شدن خانواده‌اش مشغول به کار می‌شود. لورا وندرکم، متخصص در مدیریت زمان، در کتاب "موفّق‌ترین افراد قبل از صبحانه چه می‌کنند" به دلایل اهمیّت صبحگاه و چگونگی استفاده‌ی‌ مؤثّر از آن زمان پرداخته است. چرا افراد موفّق صبح زود از خواب بیدار می‌شوند؟ بارها و بارها در جملات بزرگان و احادیث و روایات شنیده‌ایم که افراد موفّق سحرخیزند و در مکاتب و مذاهب مختلف به آن سفارش فراوان شده است. تا به حال فکر کرده‌اید که چرا برای نماز صبح باید قبل از طلوع خورشید برخواست؟ چرا سفارش شده بعد از نماز صبح تا طلوع خورشید در محل نماز بنشینید و ذکر خدا بگویید؟

هرکس در مكانى که نماز صبح را خوانده، بنشيند و ذكر خدا گويد تا آفتاب طلوع كند؛ پاداش او همانند كسى است كه طواف خانه خدا را بجا آورده است.

"پیامبر اکرم"

كسى كه نماز را بجا آورد و در محل نمازش تا طلوع آفتاب بنشيند اين كار، او را از آتش جـهنم باز خواهد داشت.

"امام حسن مجتبى (ع)"

شاید قصد و هدف این بوده که بعد از نماز دوباره به خواب نرویم. ولی چرا؟ در بیداری صبح هنگام چه چیزی نهفته که تقریباً همه‌ی ادیان و مکاتب و روانشناسان بر آن تأکید دارند؟ زمانی که علت انجام کاری را بدانید؛ با اعتقاد به آن عمل می‌کنید و در انجام آن سست نخواهید شد. همچنین زمانی که این نتایج را به دست بیاورید و لذتی در آن ببینید قطعاً در انجام آن مصمّم و محکم‌تر خواهید بود. چه خوب است بیشتر بررسی کنیم!

سحرخیزی، چرا؟

1. سلامتی: بدن انسان به گونه‌ای طراحی شده که هماهنگ با طبیعت عمل کند. در واقع باید با طلوع خورشید بیدار شویم و با غروب آن به خواب رویم. ولی اکثر ما این گونه رفتار نمی‌کنیم. اکثر مردم شب‌ها دیر به خواب می‌روند و در طول روز می‌خوابند. گاهی شب آنقدر دیر می‌خوابند که صبح تا نزدیک ظهر خواب هستند. این رفتاری است که به سلامتی روح و جسم انسان آسیب وارد می‌کند. نتایج تحقیقات دانشمندان نشان می‌دهد که سحرخیزی باعث کاهش غلظت خون می‌شود و همچنین باعث ترشح هورمون‌های ضدافسردگی در بدن انسان می‌شود. به شکلی که افراد سحرخیر کمتر در خطر ابتلا به افسردگی قرار دارند. سحر، زماني است که اکسيژن خالص به سطح زمين مي‌رسد و اين هواي پاک و اکسيژن خالص براي سيستم بدن بسيار مفيد است.

2. افزایش زمان مفید: بدن انسان بزرگسال در شبانه‌روز به حداقل 7 تا 8 ساعت خواب احتیاج دارد. با فرض اینکه این میزان را رعایت کنید و شب دو ساعت زودتر بخوابید، صبح به همین میزان زودتر بیدار شوید و در واقع از میزان خواب خود نکاهید. چرا در ذهن اکثر مردم سحرخیزی با کم‌خوابی برابر است؟ حالا با خود بیاندیشید که آن دو ساعت در شب می‌تواند به چه کارهایی منتهی شود و آنها را با چه کیفیتی انجام می‌دهید و صبح چه کارهایی می‌شود انجام داد و با چه کیفیتی؟ فرقی نمی‌کند که شغل شما چیست و روز خود را به انجام چه کارهایی می‌گذرانید. در هر صورت صبح زود همیشه کارهای مفید‌تری می شود انجام داد و به خاطر تمرکز و انرژی بالایی که روح و روان انسان در آن هنگام دارد کارها با دقت و کیفیت بهتری انجام می‌شوند و میزان اشتباه و خطا به شدّت کاهش می‌یابد. خیابان‌ها خلوت‌تر است و جای پارک فراوان، بانک‌ها و اداره‌ها خلوت‌تر و کارمندان باانرژی‌تر و با دقت بیشتری کار شما را انجام می‌دهند. طرح ترافیک آغاز نشده و هوا پاک و تمیز است. گویی همه‌ی امکانات شهری در اختیار شماست. دو ساعت شب را که با دو ساعت صبح عوض کردید در واقع از زمان از دست رفته عمرتان کم کردید و به زمان مفید اضافه کردید. همین دو ساعت شما را در راه رسیدن به موفّقیت در اهدافتان بسیار یاری خواهد نمود.

3. کاهش ابتلا به بیماری‌های قلبی: بیدار شدن در صبح زود، خواب طولانی را قطع می‌کند و ثابت شده است فردی که ساعات طولانی با حالت ثابتی می‌خوابد در معرض بیماری‌های قلبی به ویژه بیماری تصلب شریان یا گرفتگی رگ قرار می‌گیرد که باعث حملات قلبی می‌شود. زیرا خواب آرامش مطلق است و اگر زیاد طولانی باشد باعث ته‌نشین شدن مواد چربی بر دیواره‌های رگ‌های شریانی از جمله رگ‌های کرونر قلبی می‌شود.

4. افزایش شادابی و نشاط: هنگامی که انسان نسیم سحر یا باد صبا را استشمام می‌کند وجد و هیجانی به وی دست می‌دهد که با نشاط حاصل در هیچ یک از ساعات شب و روز قابل مقایسه نیست. نرمش صبحگاهی یا پیاده‌روی سبک در هوای پاک و تمیز صبحگاهان بسیار در زیبایی چهره و اخلاق حسنه و خوش خلقی تأثیر دارد.

5. افزایش بهره‌وری و تمرکز: صبح هنگام مغز انسان تهی از هر گونه افکار زائد و منفی می‌باشد و با شادابی و نشاط تمرکز و بهره‌وری بیشتری خواهید داشت و کارهایتان را با بازدهی بالاتری انجام خواهید داد. بهترین زمان برای تصویرسازی ذهنی و تفکر مثبت صبح هنگام می‌باشد.

6. افزایش اراده و اعتماد به نفس: همانطور که همه‌ی شما می‌دانید خواب صبح که در ادبیات ما به "شکر خواب" معروف است بسیار شیرین است و مقاومت در برابر بیدار شدن در آن ساعت؛ تنها کار انسان‌های با اراده است. یعنی انجام کاری که اکثر مردم موفّق به انجام آن نمی‌شوند و همین امر باعث افزایش اعتماد به نفس در شخص می‌شود. سحرخیزی یعنی غلبه بر این کشش برای دستیابی به دست آوردهای بزرگتر و بهتر. مقاومت در برابر این لذت می‌تواند باعث شود که اراده و قدرت روحی  خود را در طول زمان بالا رود و با این افزایش قدرت درونی، در برابر لذت گناهان هم مقاومت کنید. افراد سحرخیز انسان‌های بااستقامت‌تر و مقاوم‌تری نسبت به دیگران هستند و در برابر مشکلات زندگی به زانو درنمی‌آیند.

7. افزایش رزق و روزی: امام باقر (ع) مي‌فرمايند: خداوند بنده‌اي را که زياد دعا کند، دوست دارد و بر شما باد دعاي سحر تا طلوع آفتاب زيرا آن زمان درهاي آسمان گشوده مي‌شود و رزق انسان‌ها تقسيم مي‌شود و نيازهاي بزرگ و ضروري وي برآورده مي‌شود. همچنين امام رضا (ع) مي‌فرمايند: کسي که بين فجر و طلوع بخوابد از روزي‌اش خواب مانده است و امام صادق عليه السلام فرمود: كسى كه نماز صبح را بخواند و تا طلوع آفتاب منتظر شود اين شخص براى كسب روزى موفّق‌تر است از كسى كه يك ماه در روى زمين براى تجارت و كسب روزى سفر كند. بنابر این با افزایش زمان فعالیت کاری در بهترین شرایط روحی می‌توانید درآمد خود را افزایش دهید.

تمام آموزه‌های روانشناسی بر یک پایه استوار است و آن استمرار و پایستگی است. به این معنی که هر چیزی که می‌آموزید باید برای شما به صورت عادت در‌بیاید و همیشگی باشد و در واقع تبدیل به روش زندگی شما بشود. اینکه مدتی انجام بدهید و رها کنید و دوباره ادامه بدهید باعث ایجاد احساس خستگی و ناکامی در شما می‌شود. این جمله را بارها شنیده اید"هر کاری اولش سخته" تا حالا ماشین هل دادید؟ وقتی می‌خواهید ماشین را هل بدهید سخت‌ترین قسمت لحظه‌ی شروع حرکت است، ولی رفته رفته که ماشین شروع به حرکت می‌کند نیاز به انرژی کمتری دارید و با کمترین فشار ماشین به حرکت خود ادامه می‌دهد. تغییر در روش زندگی مانند هل دادن ماشین است. در لحظه‌ی شروع تغییر، فشار و سختی زیادی را باید تحمل کنید ولی رفته رفته روح و جسم شما با شرایط جدید سازگار شده و این تغییر تبدیل به عادتی در زندگی شما می‌شود و این باید خواسته‌ی اصلی شما  باشد.

شاید چند روز اول سحر‌خیزی حس خوبی به شما ندهد و در طول روز کسل باشید؛ ولی بعد از گذشت چند روز می‌بینید که شب‌ها زود‌تر به خواب می‌روید و خواب عمیق‌تری دارید و بدن شما با شرایط جدید سازگار می‌شود. بنابر این برای به وجود آوردن این تغییر در زندگیتان کمی به خودتان زمان بدهید.

سحرخیزی، چگونه؟

1. برنامه‌ریزی: هر شب برای فردا و به خصوص ساعات اولیه صبح برنامه‌ریزی جذّابی داشته باشید. اگر برای ساعات اولیه خود برنامه‌ریزی نداشته باشید دل کندن از خواب کار سختی خواهد بود و لحظه‌ی بیداری صبح سؤالی که درگیر ذهن شماست این است: "بیدار شم چیکار کنم؟" و اگر جواب قابل قبولی نیابید به راحتی سست می‌شوید. همیشه از شب قبل برنامه‌ریزی برای فردای خود داشته باشید. سعی کنید برای ساعات اولیه کارهای جذّاب و لذت‌بخشی را انتخاب کنید چرا که تنها امید برای کسب لذت دیگری، می‌تواند به شما کمک کند تا از لذت خواب سحرگاهان بگذرید. کارهایی از قبیل ورزش، تفریح، پیاده‌روی و... حتی برای شروع می‌توانید هر کاری که در شما ایجاد لذت می‌کند انجام دهید کارهایی از قبیل بازی یا تماشا کردن فیلم، وبگردی و ... تا بتوانید بر این فشار غلبه کنید و بعد از چند روز که بدن شما به ساعات جدید عادت کرد، وقت خودتان را برای انجام کارهای مفیدتر و بهینه‌تری سپری کنید.

2. برای خودتان تعهد ایجاد کنید:  کاری انجام دهید که خودتان را به این ساعت متعهد کنید، تا صبح هنگام تعهد شما به آن کار شما را از سستی دور کند. برای مثال می‌توانید با دوستی یا دوستانی برای ورزش یا پیاده‌روی و ... قرار بگذارید تا رفتن به سر قرار، شما را در غلبه بر تنبلی یاری کند. یا به همه‌ی اعضای خانواده بگویید که با خود وعده سحر خیزی دارید و قطعاً به آن عمل خواهید کرد. با این روش ترس از شماطت و سرزنش اعضای خانواده، شما رایاری خواهد کرد. می‌توانید قرارهای مهم‌تان را در ساعات اولیه صبح بگذارید تا انگیزه‌ی کافی برای بیدار شدن داشته باشید. باید راه را برای تنبلی کردن بر خود ببندید.

3. تجسم: برای خودتان یک صبح عالی تجسم کنید. سعی کنید در تخیّل خود صبح را به بهترین شکل ممکن تجسم کنید؟

سحرخیز بودن تنبیه کردن خودتان نیست. اگر دلیل خوبی نداشته باشید از تخت جدا نمی‌شوید.  

 "وندرکم"

4. زمان: برای بیدار شدن زمان دقیقی را در نظر بگیرید و خودتان را به آن ساعت متعهد کنید چرا که نداشتن برنامه‌ی دقیق زمانی، شما را به سستی می‌کشاند. به یاد داشته باشید هیچ وقت ساعت خودتان را دوباره کوک نکنید چرا که این کار، شما را از عادت به برنامه‌ی جدید زندگی عقب می‌اندازد. بعد از مدتی سعی کنید خودتان قبل از زنگ ساعت بیدار شوید. برای تمرین دادن بدن همیشه رأس یک ساعت خاص بیدار شوید و ساعت بیدار شدن خود را تغییر ندهید.

5. به اندازه‌ی کافی بخوابید: سعی کنید شب‌ها هر چه زودتر به رختخواب بروید. یکی از عواملی که باعث می‌شود تا افراد با سحرخیزی مشکل داشته باشند؛ نداشتن خواب کافیست. با زودتر خوابیدن، بیدار شدن صبح برای شما چندین برابر آسان‌تر خواهد شد. سعی کنید تا دو ساعت قبل از خوابیدن چیزی نخورید، چرا که در غیر این صورت بدن شما درگیر هضم غذا خواهد بود و این امر باعث می‌شود تا در خواب شما اختلال ایجاد شود و زمان به خواب رفتن شما افزایش یابد. همچنین از قهوه استفاده نکنید زیرا کافئین موجود در قهوه باعث به وجود آمدن بی‌خوابی می‌شود.

6. بلافاصله از رختخواب دل بکنید: به محض بیداری از جا بلند شوید. به خودتان دروغ نگویید. اینکه مثلاً ده یا بیست دقیقه دیگر از جایم بلند خواهم شد، این کار نه تنها به شما کمکی نخواهد کرد بلکه دل کندن شما از رختخواب را سخت‌تر خواهد کرد.

7. زنگ ساعت تان را تغییر دهید: هر چند روز یکبار صدای زنگ ساعت را تغییر دهید. چرا که هم صدای زنگ آزاردهنده می‌شود و هم بعد از مدتی زنگ ساعت دیگر نمی‌تواند شما را بیدار کند چون به آن عادت کرده اید. استفاده کردن از رادیو به جای زنگ ساعت هم بسیار متنوع است و هم ایجاد انگیزه در ترک تختخواب می‌کند. می‌توانید از صدای طبیعت و آب و ... برای بیدار شدن استفاده کنید. بسیاری از گوشی‌های موبایل دارای چنین امکاناتی هستند و صداهای آرام‌بخش و الهام گرفته از طبیعت برای بیداری صبح دارند و از صدای کم شروع می‌کنند و آرام آرام صدای زنگ آنها افزایش می‌یابد. در صورتی که از گوشی موبایل برای بیدار شدن استفاده می‌کنید حتماً آن را در حالت پرواز قرار دهید تا از شرّ آثار سوء امواج موبایل در امان باشید و همچنین گوشی را در محلی دورتر از محل خوابتان قرار دهید تا برای خاموش کردنش مجبور به ترک رختخواب شوید و خواب از سرتان بپرد.

8. روزهای تعطیل نیز سحرخیز باشید: بدن شما تلاش می‌کند هر روز خودش را با شرایط جدید وفق بدهد و درست زمانی که می‌خواهد این الگو تبدیل به بخشی از روال عادی بدن شود، همه چیز خراب می‌شود و سختی سحرخیزی همیشه گریبان گیر شما می‌ماند.

9. برای خودتان انگیزه ایجاد کنید: مثلا روش درست کردن یک صبحانه خوب را یاد بگیرید و به خودتان قول یک صبحانه خوب بدهید. هیچ چیز به اندازه‌ی انگیزه داشتن نمی‌تواند به شما انرژی کافی برای سحرخیزی بدهد.

ساعت خوابیدن و بیدار شدن افراد موفق جهان

تمرین عملی:

 از همین امروز شروع کنید و با رعایت این 9 مورد زمان خوابیدن خود را متحوّل کنید. فقط کافیست یک هفته استمرار بورزید. به طور حتم بعد از یک هفته نتایج شگرفی در روحیه و نشاط فردی خود احساس خواهید کرد.

    بخشی از کتاب لطفا جلوی موفقیت خود را نگیرید نوشته: مهندس امیر بهادر بهاری